GLP-1 en GIP: een nieuwe kans bij slaapapneu (OSAS)

GLP-1 en GIP: een nieuwe kans bij slaapapneu (OSAS)

Wat is OSAS?

Obstructief Slaapapneu Syndroom (OSAS) is een aandoening waarbij tijdens de slaap de keel herhaaldelijk dichtvalt. Hierdoor stokt de ademhaling tientallen keren per uur. Dit leidt niet alleen tot luid snurken en vermoeidheid overdag, maar verhoogt ook de kans op hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en diabetes (1).

Wereldwijd hebben meer dan 900 miljoen mensen OSAS, waarvan zo’n 40% een matige tot ernstige vorm (1). In Nederland gaat het om enkele honderdduizenden mensen. De standaardbehandeling is vaak een CPAP-apparaat dat met luchtdruk de luchtweg openhoudt. Hoewel dit effectief kan zijn, vinden veel mensen het lastig om dit elke nacht trouw te gebruiken.

Waarom speelt overgewicht zo’n grote rol bij OSAS?

Overgewicht – en vooral vet rond de buik en hals – is een van de belangrijkste oorzaken van OSAS.

  • Vet rondom de luchtweg kan de keel nauwer maken, waardoor deze sneller dichtvalt.

  • Buikvet zorgt voor een hogere druk op de longen en borstkas, waardoor ademen moeilijker gaat tijdens de slaap.

  • Bovendien veroorzaakt overgewicht een laaggradige ontstekingsreactie in het lichaam, die de luchtweg en het hart- en vaatstelsel extra belast (1).

Afvallen vermindert de kans op apneus. Richtlijnen adviseren daarom vaak een gewichtsverlies van 7–10%. Maar in de praktijk is dit moeilijk vol te houden met alleen leefstijlverandering. Hier komen nieuwe medicijnen in beeld.

Wat zijn GLP-1 en GIP?

GLP-1 (glucagon-like peptide-1) en GIP (glucose-dependent insulinotropic polypeptide) zijn hormonen die ons lichaam zelf aanmaakt na een maaltijd. Ze hebben meerdere effecten:

  • Ze stimuleren de afgifte van insuline wanneer je eet.

  • Ze vertragen de maaglediging → je zit sneller vol.

  • Ze werken in de hersenen en geven een sterker verzadigingsgevoel.

Nieuwe medicijnen bootsen deze hormonen na. Bekende voorbeelden zijn:

  • Semaglutide (Ozempic) – een GLP-1 agonist.

  • Tirzepatide (Mounjaro) – werkt zowel op de GLP-1 als GIP receptor.

Deze middelen zorgen voor gemiddeld 15–20% gewichtsverlies in een jaar – vergelijkbaar met sommige bariatrische operaties (1).

Hoe beïnvloeden GLP-1 en GIP slaapapneu?

De link tussen deze middelen en OSAS zit op meerdere vlakken:

  1. Gewichtsverlies: minder vet rond keel en buik vermindert de kans op ademstops.

  2. Ontstekingsremming: GLP-1/GIP verlagen ontstekingsstoffen zoals CRP, wat gunstig kan zijn voor de luchtweg en bloedvaten (1).

  3. Bloeddrukverlaging: hoge bloeddruk en OSAS versterken elkaar, en dit effect kan deels worden doorbroken.

  4. Mogelijk direct effect: sommige onderzoeken suggereren dat GLP-1 ook rechtstreeks invloed heeft op de ademhalingsregulatie in de hersenen (2).

Wat zegt de wetenschap?

Eerdere inzichten

Al vóór de komst van tirzepatide werd vermoed dat GLP-1 agonisten OSAS konden verbeteren. Kleine studies met liraglutide en semaglutide lieten al een daling in de Apneu-Hypopneu Index (AHI) zien, vooral door gewichtsverlies (2,3).

De SURMOUNT-OSA studie (2024)

De grote doorbraak kwam in 2024 met de SURMOUNT-OSA studie, gepubliceerd in The New England Journal of Medicine (1).

  • Opzet: 469 mensen met obesitas (gemiddelde BMI 39) en matig tot ernstig OSAS deden mee. De helft gebruikte CPAP, de andere helft niet.

  • Behandeling: wekelijkse injecties met tirzepatide (10–15 mg) of placebo, gedurende 52 weken.

  • Uitkomstmaat: verandering in de AHI (aantal ademstops per uur).

Resultaten:

  • Bij tirzepatide daalde de AHI met 25–29 ademstops per uur, bij placebo slechts 5.

  • Bijna de helft van de patiënten kwam na een jaar uit op een AHI <15, dus geen of nog maar milde slaapapneu.

  • Het lichaamsgewicht daalde met gemiddeld 18–20%.

  • Ook daalden bloeddruk, ontstekingswaarden (CRP) en de zuurstoftekort-belasting tijdens slaap.

  • Patiënten rapporteerden minder slaperigheid en betere nachtrust.

Bijwerkingen:

  • Vooral maag-darmklachten (misselijkheid, diarree, obstipatie).

  • Over het algemeen mild tot matig en vooral in de eerste weken.

Wat betekent dit voor de behandeling van OSAS?

Tot nu toe waren de opties voor OSAS:

  • CPAP (effectief, maar lastig vol te houden).

  • Beugels of kaakoperaties (bij sommige patiënten).

  • Gewichtsverlies (moeilijk om langdurig te bereiken).

Met GLP-1 en GIP medicijnen komt er voor het eerst een medicamenteuze behandeling die niet alleen de symptomen onderdrukt, maar de oorzaak, namelijk overgewicht,  rechtstreeks aanpakt.

Dit kan grote gevolgen hebben:

  • Voor patiënten die CPAP niet verdragen.

  • Voor mensen met ernstig overgewicht bij wie OSAS een groot risico vormt.

  • Als aanvulling naast bestaande behandelingen.

Wat zijn de mogelijke nadelen en aandachtspunten?

Hoewel de resultaten veelbelovend zijn, zijn er ook beperkingen en aandachtspunten:

  • Niet voor iedereen geschikt: De onderzoeken zijn gedaan bij mensen met obesitas en matig tot ernstig OSAS. Het is nog onbekend of deze medicijnen ook werken bij mensen met een normaal gewicht (1).

  • Kosten en vergoeding: Tirzepatide is duur en wordt momenteel vaak alleen vergoed bij diabetes. Voor slaapapneu zonder diabetes is vergoeding nog onzeker (4).

  • Langetermijneffecten nog onduidelijk: Het is nog niet bewezen of deze middelen ook de kans op hart- en vaatziekten of overlijden op lange termijn verlagen. Daar loopt nu aanvullend onderzoek naar (1).

  • Bijwerkingen: De meest voorkomende zijn maag-darmklachten zoals misselijkheid, diarree of obstipatie. Zeldzaam, maar ernstiger, zijn bijvoorbeeld alvleesklierontsteking (pancreatitis) (1,2).

Conclusie

GLP-1 en GIP agonisten, zoals tirzepatide, zijn een veelbelovende nieuwe behandelmogelijkheid voor slaapapneu. Ze pakken de kern van het probleem – overgewicht – aan, en verbeteren daarmee zowel de ernst van OSAS als bijkomende risicofactoren zoals hoge bloeddruk en ontstekingen.

Voor patiënten kan dit betekenen:

  • Minder ademstops per nacht.

  • Betere slaap en meer energie overdag.

  • Lagere kans op hart- en vaatproblemen.

Hoewel de middelen nog niet voor iedereen beschikbaar zijn, lijkt dit een echte doorbraak in de behandeling van OSAS. De komende jaren zal duidelijk worden hoe deze medicijnen hun plek krijgen naast of in plaats van CPAP en chirurgie.


Referenties

  1. Malhotra A, Grunstein RR, Fietze I, et al. Tirzepatide for the Treatment of Obstructive Sleep Apnea and Obesity. N Engl J Med. 2024;391:1193-205.

  2. McSharry DG, Malhotra A. Potential influences of GLP-1 receptor agonists on sleep apnea pathophysiology. Curr Opin Pulm Med. 2021;27(6):495–500.

  3. Grunstein RR, Stenlöf K, Hedner J. Obesity and obstructive sleep apnea: pathogenic mechanisms and therapeutic approaches. Sleep Med Rev. 2014;18(5):341-349.

  4. Diabetesgeneeskunde.nl. Tirzepatide verbetert de symptomen van slaapapneu (2024).

Terug naar blog